اسپا، مخفف اسپادانا، نام قديم اصفهان بوده است. حمام های تاریخی اصفهان نمادی از شکوه تمدن و فرهنگ ایران زمین هستند، به طوری که یک مورخ فرانسوی در سفرنامه خود می نویسد: "در زمانی که اروپائیان در بشکه خود را می شویند و یکی از شاهزادگان فرانسوی افتخار می کند که 5 سال است ،حمام نکرده است، در شهرهای اصفهان وکاشان حمام های بزرگ وباشکوهی همچون کاخ وجود دارد." از حمامهاي معروف آن دوران مي توان به حمام شیخ بهایی، حمام علی قلی آقا، حمام شاه اشاره كرد. آنچه در حمامهاي آن دوران رونق داشته است مشت مال بوده است و به همين دليل به طور خاص كلمه اسپا به محلي اطلاق مي شود كه خدمات ماساژ در آن ارائه مي شود. اسپا محلي براي افزايش سلامتي و تندرستي شماست. اسپاها داراي انواع مختلفي مي باشند و مهم است كه تفاوت آنها را بدانيد تا بتوانيد اسپايي را انتخاب كنيد كه دقيقا خدمات مورد نظر شما را ارائه مي كند. در ادامه انواع اسپا ذكر شده است:

* اسپاي روزانه (Day Spa)
اسپاي روزانه محلي است كه شما در طول روز به آن مراجعه مي كنيد تا خدماتي مانند ماساژ، مراقبت از پوست صورت و خدمات بدن نظير اسكراب يا رپينگ دريافت نماييد. علت نامگذاري آن اين است كه بر خلاف اسپاهايي نظير اسپاي اقامتي يا اسپاي هتل شما شب را در آنجا سر نمي كنيد. دامنه مشخصات و امكانات در اسپاهاي روزانه بسيار زياد مي باشد؛ از يك اسپاي كوچك با 2 اتاق ارائه خدمات در يك روستاي كوچك توريستي گرفته تا يك محل لوكس بزرگ با منوهاي طولاني و متنوع.
بعضي از اسپاهاي روزانه خدمات سالنهاي زيبايي پوست و مو را در كنار خدمات اسپا ارائه مي دهند. البته بايد توجه داشته باشيد كه اين دو كار بايد كاملا جدا از هم انجام گيرد چرا كه سالنها محيطي پرسروصدا و پر جنب جوش دارند در حالي كه محيط اسپا بايد كاملا ساكت و ريلكس كننده باشد. بنابراين شايد لازم باشد كه ابتدا يك بازديد از اسپاي مورد نظرتان داشته باشيد تا ببينيد آيا شرايط يك اسپاي واقعي را دارد يا خير. البته بعضي از سالنهاي زيبايي تنها يك يا دو اتاق براي خدمات ماساژ كنار گذاشته اند و خود را اسپا مي نامند كه نامگذاري اين قبيل مكانها به عنوان اسپا صحيح نمي باشد.
اين امكان وجود دارد كه شما به يك اسپاي هتل مراجعه كنيد و خدمات اسپاي روزانه را دريافت نماييد چون آنها هم خدمات روزانه را به مشترياني به غير از ميهمانان هتل ارائه مي كنند. هرچند خدمات ارائه شده در اسپاهاي هتل مي تواند گرانتر از خدمات مشابه در اسپاهاي روزانه باشد ولي ممكن است بتوانيد از ساير امكانات هتل مثل سوناي خشك و بخار، استخرو .. نيز استفاده كنيد.

در ادامه ليست شرايطي كه يك اسپاي روزانه بايد داشته باشد آمده است:

- محل كاملا تميز و بهداشتي
- فضاي آرام و ساكت
- لباس مخصوص (مي تواند ربدشامبر باشد) و دمپايي (بعضي از اسپاهاي كوچك اتاق تعويض لباس ندارند و شما مجبوريد داخل خود اتاق ماساژ لباستان را تعويض نماييد)
- يك منوي مفصل از خدمات ماساژ، خدمات صورت و خدمات بدن
- متخصصين حرفه اي ماساژ
- اتاقهاي ماساژ مخصوص به همراه ملافه هاي تميز
- محصولات تخصصي اسپا
- محل راحت براي نشستن و صرف چاي
- در اسپاهاي بزرگ، كمدهاي لاكر و احتمالا سوناي خشك و بخار 

* اسپاي سلامتي / اقامتي (Health/Destination Spa)
اسپاي سلامتي محلي است كه هدف اصلي آن كمك به افراد در جهت تقويت شيوه زندگي خود به طرق زير مي باشد:
- منوي غذايي سالم با تاكيد بر غلات كامل، ميوه هاي تازه و سيزيجات به همراه آموزش تغذيه سالم
- يك برنامه كامل از كلاسهاي كاهش استرس، كسب تندرستي و تناسب اندام
- خدمات ماساژ
- همايشهاي آموزشي جهت آموزش به همراه بردن عادات سالم به زندگي روزمره
در اسپاهاي سلامتي نياز است كه شما حداقل دو يا سه شب را در آنجا سر كنيد تا بتوانيد از برنامه هاي آن استفاده بهينه نماييد. در بعضي اسپاها اين مدت طولاني تر هم مي شود. مبالغي كه اين اسپاها دريافت مي كنند معمولا شامل همه وعده هاي غذايي، كلاسها، سمينارها و بعضي از خدمات ماساژ مي باشد.

* برنامه غذايي در اسپاي سلامتي
در اسپاهاي سلامتي برنامه غذايي سالم سفت و سختي برقرا است هرچند كه هدف هاي متفاوتي ممكن است دنبال شود. بعضي ها اسپاها به دنبال كاهش وزن با برنامه غذايي كم كالري و كنترل وعده غذايي هستند در حالي كه بعضي ديگر اجازه خوردن همه نوع مواد غذايي موجود در برنامه را به شما مي دهند. بعضي ها نوشيندي هاي مضر را از برنامه خود حذف كرده و بعضي ديگر اين كار را نمي كنند. گرچه تاكيد اسپاهاي سلامتي بر غذاي سالم و كامل است لزوما به اين معني نيست كه غذاها بايد ارگانيك باشند. 

* افراد در اسپاي سلامتي
جوحاكم بر اسپاهاي سلامتي فضاي دوستي و رفاقت مي باشد. شما با افرادي برخورد مي كنيد كه از لحاظ ذهني با شما مشابه هستند چرا كه علاقه مشتركي به مقوله سلامتي داريد. بسياري از اين اسپاها در آن واحد تعداد محدودي اقامت كننده دارند و مي توانيد با سايرين آشنا شويد. گروه هاي كوچك با هم پياده روي مي كنند، در كلاسهاي تمريني شركت مي كنند و سر يك ميز غذا با هم مي نشينند. معمولا نسبت تعداد پرسنل به تعداد ميهمانان، بالا بوده و كاركنان مشتاقي دارند.

* خصوصيات اسپاي سلامتي
اسپاهاي سلامتي داراي ويژگي هاي متفاوتي مي باشند و خيلي در قيمت، اندازه و برنامه ها با هم متفاوتند.آنها مي توانند از 8 تا 250 ميهمان را پذايرا باشند ولي ميانگين آنها 60 نفر مي باشد. همچنين تفاوت قيمت آنها مي تواند از شبي چند صد هزار تومان در اسپاهاي اقتصادي تا هفته اي چند ميليون تومان باشد. وعده غذايي در بعضي مي تواند كم كالري و در بعضي ديگر بدون محدوديت باشد.

* اسپاي هتل / ويلايي (Resort/Hotel Spa)
اسپاي ويلايي يك تجربه آرامش بخش را براي اقامت كنندگان يا افراد محلي به ارمغان مي آورند. در يك اسپاي ويلايي، شما شب را اقامت كرده، از ماساژها لذت برده و عذاهاي مورد علاقه خود را مي خوريد، استيك، نوشابه و ...
اين اسپاها با اسپاهاي سلامتي كه هدف آن زندگي سالم و ارتقاء شخصيتي مي باشد متفاوتند. (گرچه ممكن است گيج كننده باشد ولي خيلي از اسپاهاي سلامتي امروزه خود را اسپاي ويلايي مي نامند چرا كه عبارت اسپاي ويلايي در اينترنت خيلي بيشتر جستجو مي شود)
يك اسپاي ويلايي كلاسيك گلف، تنيس، شنا، كلوپ كودكان، سالن ورزش را ارائه مي دهد و خدمات اسپا فقط يكي از امكانات آن مي باشد. همچنين ممكن است كلاسهاي تمريني با يا بدون دريافت وجه اضافه برگزار كنند. اسپاهاي قديمي كه در دهه 90 ميلادي شروع بكار كرده اند معمولا كوچك بوده و سطح بالا نيستند در حالي كه اسپاهايي كه جديدا راه اندازي مي شوند بزرگ و تجملي هستند.

* تفاوت اسپاي ويلايي و اسپاي سلامتي
به طور معمول اسپاهاي ويلايي علاوه بر خدمات اسپا، تفريحات ديگر نظير تنيس و گلف نيز ارائه مي دهند. در اسپاهاي ويلايي در وعده هاي غذايي خود فقط بعضي از گزينه هاي اسپاهاي سلامتي را ارائه مي كنند. علاوه بر اين داراي كلاسها و سمينارهاي محدودتري بوده كه معمولا هزينه آنها جداگانه دريافت مي شود.
البته اخيرا مرز بين اين دو كمرنگتر شده و امروزه بعضي از متل ها و ويلاها خود را اسپاي سلامتي مي نامند گرچه از تمامي شرايط آن مثل برنامه هاي فشرده تندرستي و كلاسها تبعيت نمي كنند. از طرفي بعضي اسپاهاي ويلايي داراي مشخصات اسپاهاي سلامتي مثل برگزاري كلاسها بدون دريافت وجه اضافه مي باشند. بهتر است قبل از انتخاب اسپا شرايط آن را بررسي كنيد و ببينيد چه مركزي آن را ارائه مي دهد.
در اسپاهاي ويلايي به جاي اينكه خدمات اسپا در يك پكيج كلي ارائه شود معمولا جهت بهره مندي از خدمات ماساژ به صورت موردي هزينه پرداخت مي كنيد. در اسپاي ويلايي امكان دارد كلاسهايي نظير يوگا تشكيل شود يا نشود، علاوه بر اين تعداد انتخابهاي خدمات ماساژ معمولا خيلي محدودتر از اسپاي سلامتي است. رستورانهاي اسپاهاي ويلايي عموما داراي غذاهاي سالم هستند ولي براي افرادي كه مي خواهند شبي را دور از خانه خود به منظور تفريح بگذرانند، غذاهاي رنگارنگ و سنگين هم ارائه مي كنند.
امروزه اسپا يكي از امكانات لازم هتلها و ويلاها شده است و تقريبا همه آنها ادعا مي كنند كه داراي اسپا هستند. بنابراين بهتر است قبل از رفتن به آنجا تحقيقات لازم را بكنيد چون ممكن است با فقط يك جكوزي و يك اتاق ماساژ در آنجا روبرو شويد كه آن را اسپا ناميده اند. 

* مواردي كه بايد در مورد اسپاهاي ويلايي بدانيد
- اسپاهاي ويلايي بزرگ فعاليتهاي گوناگون زيادي دارند؛ از قبيل: گلف، شنا، تنيس، در برخي ورزشهاي آبي، اسب سواري و اسكي. بعضي ها كمپ كودكان را نيز دارند.
- اسپاي هتل معمولا در مناطق شهري بوده و فاقد هرگونه فعاليت در هواي آزاد مي باشند.
- اسپاهاي ويلايي بر خلاف اسپاهاي سلامتي داراي وعده هاي غذايي رايگان نيستند. هنگام مقايشه قيمتها اين نكته مهم را در نظر داشته باشيد.
- ممكن است مجبور باشيد براي هر يك از كلاس هاي تمريني مبلغي پرداخت نماييد در صورتي كه كلاسهاي تمريني در اسپاهاي سلامتي رايگان مي باشد.
- بسياري از اسپاهاي ويلايي داراي كمپ كودكان مي باشند در حالي كه حضور اطفال در اسپاهاي سلامتي ممنوع است.